Ալքիմիկոսը [հատված վեպից] Մաս առաջին

Պատանուն Սանտյագո էին կոչում։ Արդեն սկսել էր մթնել, երբ նա իր ոչխարները քշեց դեպի լքված եկեղեցին, որի գմբեթը վաղուց էր նստել ու դարձել ավերակ, իսկ այնտեղ, ուր մի ժամանակ խորանն էր, աճել էր մի հսկա ժանտախոտ։

Այստեղ էլ որոշեց գիշերել Սանտյագոն։ Ոչխարներին խարխլված դռնով ներս քշեց և տախտակի կտորներով ծածկեց դուռը, որպեսզի ոչխարները դուրս չգան։ Տարածքում գայլեր չկային, բայց մի անգամ գիշերը ոչխարներից մեկը փախել էր և նա ստիպված էր եղել ամբողջ օրը վատնել մոլորված կենդանուն գտնելու համար։ Սանտյագոն հատակին փռեց թիկնոցը, գլխի տակ դրեց գիրքը, որը վերջերս էր կարդացել վերջացրել և պառկեց։ Իսկ քնելուց առաջ մտածեց. եթե ավելի հաստ գիրք վերցրած լիներ՝ երկար կկարդացվեր և որպես բարձ ավելի հարմարավետ կլիներ։ Նա զարթնեց, երբ դեռևս մութ էր, և նրա գլխավերևում, կիսավեր ծածկի ճեղքերից փայլում էին աստղերը։

«Էլի կքնեի»,— մտածեց Սանտյագոն։

Տեսավ նույն երազը, ինչ նախորդ շաբաթ և արթնացավ, կրկին չհասցնելով տեսնել մինչև վերջ։

Նա վեր կացավ, մի կում գինի խմեց։ Առավ մահակը և սկսեց հրել քնած ոչխարներին։ Սակայն նրանց մեծ մասը զարթնել էր հենց այն վայրկյանին, երբ նա բացել էր աչքերը, կարծես ինչ-որ խորհրդավոր կապ կար նրա և ոչխարների միջև, որոնց հետ արդեն երկու տարի տեղից տեղ էր թափառում կերակուրի և ջրի որոնումներով։ «Այնպես են վարժվել, որ յուրացրել են իմ բոլոր սովորույթները,— փնթփնթաց նա,— նույնիսկ իմ օրակարգը գիտեն»։

Այդ մասին մի քիչ մտածելուց հետո հասկացավ, որ գուցե ամեն ինչ հակառակն է՝ այդ ինքն է նրանց սովորույթները յուրացրել և վարժվել ապրել ոչխարային օրակարգով։

Սակայն մի քանի ոչխար չէին շտապում վեր կենալ, որքան էլ Սանտյագոն անունները մեկ առ մեկ տալով՝ մահակի ծայրով հրում էր նրանց։ Ընդհանրապես համոզված էր, որ ոչխարները փայլուն հասկանում են այն ամենը, ինչ ինքն ասում է նրանց, և այդ պատճառով էլ երբեմն գրքերից ոչխարների համար բարձրաձայն կարդում էր իրեն դուր եկած մասերը, կամ պատմում էր, թե ինչպես միայնակ է հովիվը, որքան քիչ ուրախություն կա նրա կյանքում, կամ ոչխարներին էր փոխանցում այն նորությունները, որոնք լսել էր իր անցած քաղաքներում ու գյուղերում։

Բայց պատանին վերջին ժամանակները խոսում էր միայն մի բանի մասին. քաղաքում ապրող վաճառականի աղջկա մասին, որի մոտ պետք է գնար չորս օր անց։ Պատանին նրան մի անգամ էր տեսել՝ անցյալ տարի։ Մահուդի և բրդի վաճառական կրպակատերը սիրում էր, որ ոչխարները խուզեն հենց իր աչքի առաջ, առանց խաբկանքի։ Բարեկամներից մեկը Սանտյագոյին ցույց էր տվել այդ կրպակի տեղը, ինքը իր ոչխարներին քշել էր այնտեղ։

«Ուզում եմ բուրդ ծախել»,— այն ժամանակ ասել էր կրպակատիրոջը։

Կրպակի մոտ հերթ էր, և տերը հովվին խնդրեց սպասել մինչև ճաշ։ Սանտյագոն համաձայնեց, նստեց մայթին և մախաղից հանեց գիրքը։

— Ա՜յ քեզ բան, չգիտեի, որ հովիվները գիրք են կարդում,— հանկարծ կողքին լսվեց մի կանացի ճայն։

Գլուխը բարձրացնելով՝ նա տեսավ մի աղջկա՝ տեսքից մի իսկական անդալուզուհի. վարսերը՝ երկար, սև, հարթ, իսկ աչքերը այնպիսին, ինչպիսին մի ժամանակ Իսպանիան նվաճած մավրերի աչքերն էին։

— Չեն կարդում, քանի որ ոչխարներն ավելի շատ բան են սովորեցնում, քան գրքերը,— պատասխանեց Սանտյագոն։

Այսպես խոսքը խոսք բերեց ու նրանք զրույցի բռնվեցին, և զրույցը տևեց ավելի քան երկու ժամ։ Աղջիկը պատմեց, որ կրպակատիրոջ դուստրն է, որ կյանքը ձանձրալի է, և անցնող օրերը ջրի երկու կաթիլի պես նման են իրար։ Իսկ Սանտյագոն նրան պատմեց Անդալուզիայի դաշտերի մասին, պատմեց, ինչ լսել ու տեսել էր ճանապարհին հանդիպած մեծ քաղաքներում։ Նա ուրախ էր զրուցակից ունենալու համար, ոչխարների հետ ամեն բան չես խոսի։

— Իսկ կարդալ որտե՞ղ ես սովորել,— հարցրեց աղջիկը։

— Որտեղ բոլորը՝ այնտեղ էլ ես,— պատասխանեց տղան,— դպրոցում։

— Իսկ գրագետ լինելով ինչո՞ւ ես հովվություն անում։

Պատասխանելու փոխարեն Սանտյագոն ուրիշ բանից խոսեց. վստահ էր, որ, միևնույն է, աղջիկն իրեն չի հասկանա։ Նա աղջկան պատմեց իր թափառումների մասին, և վերջինիս մավրիտանական աչքերը մերթ չռվում, մերթ կկոցվում էին զարմանքից։

Ժամանակը հոսում էր աննկատ, և Սանտյագոն ուզում էր այդ օրը երբեք չավարտվի, որպեսզի կրպակատիրոջը պաշարեն գնորդները և խուզին սպասելը տևի երեք օր։ Նախկինում երբեք այդպիսի բան չէր զգացել, ինչ այդ րոպեներին, նա ուզում էր այդտեղ մնալ ընդմիշտ։ Այդ սևահեր աղջկա հետ օրերը ջրի երկու կաթիլի պես նման չէին լինի իրար։

Բայց այդ պահին կրպակից դուրս ելավ նրա հայրը և հոտից չորս ոչխար ընտրեց խուզի համար։ Հետո վճարեց որքան հարկն է ու ասաց. — Արի մի տարի հետո։

Եվ ահա մինչև նշանակված ժամկետը մնացել էր ընդամենը չորս օր։ Պատանին ցնծում էր առաջիկա հանդիպման համար և միաժամանակ՝ տագնապում, իսկ եթե հանկարծ աղջիկն իրեն մոռացած լինի՞։ Չէ՞ որ շատ հովիվներ են իրենց ոչխարը տանում նրանց բնակավայրով։

— Թող մոռանա,— ասաց նա իր ոչխարներին,— մե՞ծ բան։ Ուրիշ քաղաքներում աղջիկ կգտնենք։

Բայց սրտի խորքում գիտեր, որ իրականում սրտատրոփ սպասում է այդ մեծ հանդիպմանը։ Ե՛վ հովիվների, և՛ նավաստիների, և՛ շրջիկ առևտրականների համար կա մի նվիրական քաղաք, որտեղ ապրում է նա, որի համար կարելի է զոհաբերել աշխարհեաշխարհ ազատ թափառելու հրճվանքը։

Օրն սկսել էր լուսանալ, և Սանտյագոն ոչխարները քշեց այն ուղղությամբ, որտեղից բարձրանում էր արևը։

«Ոչխարների համար հեշտ է,— մտածեց նա,— որոշելու բան չունեն։ Գուցե այդ պատճառով էլ ինձ են սեղմվում»։

Նրանց ընդհանրապես ոչինչ պետք չէ՝ միայն թե ջուր լինի և դեմները՝ խոտ։ Իսկ քանի դեռ Անդալուզիայի ամենալավ արոտավայրերի տեղն ինքը գիտի, ոչխարները նրա բարեկամները կլինեն։ Թեկուզ օրերն իրարից չտարբերվեն, թեկուզ ժամանակը արևածագից մինչև մայրամուտ ձգվի անվերջ, թեկուզ իրենց կարճ կյանքի ընթացքում ոչ մի գիրք կարդացած չլինեն և չիմանան մարդկանց լեզուն, որով նրանք քաղաքներում և գյուղերում իրար են փոխանցում նորությունները։ Միայն թե խոտ ու ջուր լինի՝ նրանք երջանիկ կլինեն։ Իսկ դրա դիմաց նրանք շռայլորեն մարդուն են տալիս իրենց բուրդը, իրենց ընկերակցությունը և, ժամանակ առ ժամանակ, իրենց միսը։ «Եթե ես մի հրեշ դառնայի և նրանց սպանեի մեկը մյուսի ետևից, նրանք այդ բանը գլխի կընկնեին միայն այն ժամանակ, երբ ես ոչնչացրած կլինեի հոտի կեսից ավելին,— մտածեց Սանտյագոն։— Նրանք ինձ ավելի շատ են վստահում, քան սեփական բնազդին և միայն այն պատճառով, որ ես նրանց քշում եմ այնտեղ, որտեղ կերակուր կա»։ Նա ինքն էլ էր զարմացել, թե այսօր ինչ մտքեր են լցվում գլուխը։ Գուցե եկեղեցին, իր ներսում աճած ժանտախոտով, լի էր չարագուշակ ուժերով։ Սկզբում նրանք ստիպեցին, որ տեսնի այն երազը, որն արդեն մեկ անգամ տեսել էր, իսկ հիմա, ահա, չարությամբ են լցրել իր հավատարիմ ուղեկիցների նկատմամբ։ Նա կում արեց ընթրիքից մնացած գինուց և պինդ կոճկեց թիկնոցը։ Գիտեր, որ ընդամենը մի քանի ժամ հետո, երբ արևը զենիթին հասնի, այնպիսի շոգ է սկսվելու, որ անհնար կլինի ոչխարը քշել տափաստանով։ Այդ ժամին ամբողջ Իսպանիան քնում է։ Տապն հանդարտվում է միայն երեկոյան դեմ, իսկ մինչ այդ ստիպված է լինելու ուսերին գցած քարշ տալ ծանր թիկնոցը։ Բայց ի՜նչ կարող ես անել, հենց դա՛ է փրկում լուսաբացին տիրող ցրտից։

«Պետք է պատրաստ լինել եղանակի բոլոր անակնկալներին»,— մտածեց Սանտյագոն՝ թիկնոցի նկատմամբ խանդաղատանքով, որ այդքան ծանր էր ու տաք։ Իսկ ընդհանրապես նա էլ իր առաքելությունն ունի, ինչպես Սանտյագոն՝ իր։

Իր կյանքի առաքելությունը ճամփորդությունն է, և Անդալուզիայի դաշտերով ու սարահարթերով երկու տարվա թափառումների ընթացքում ինքը եղել է նրա բոլոր քաղաքներում և բնակավայրերում։ Սանտյագոն մտադիր էր մահուդագործի աղջկան այս անգամ բացատրել, թե ինչպես է եղել, որ հասարակ հովիվը գրագետ է։ Իսկ հարցն այն է, որ մինչև տասնվեցը լրանալը ինքը սովորել էր ճեմարանում։ Ծնողները երազում էին, որ նա հոգևորական դառնա, դառնա հասարակ գեղջկական ընտանիքի պարծանքը։ Նրանք դժվար էին ապրում, աշխատում էին լոկ սնվելու համար՝ ոչխարների նման։

Ճեմարանում Սանտյագոն սովորեց լատիներեն, իսպաներեն և աստվածաբանություն։ Սակայն մանկուց մեջը հասունացող աշխարհընկալման ձգտումը հաղթեց Աստծո ճանաչման կամ մարդկային մեղքերի մանրամասն իմացության ցանկությանը։ Եվ մի անգամ, համարձակություն հավաքելով, ծնողներին ասաց, որ չի ուզում հոգևորական լինել, ուզում է ճանապարհորդել։

—Տղա՛ս,— ի պատասխան ասաց հայրը,— մեր գյուղում ով ասես եղել է։ Աշխարհի բոլոր ծայրերից մարդիկ այստեղ են գալիս ինչ֊որ նոր բան իմանալու, բայց գնում են՝ մնալով այնպիսին, ինչպիսին եղել են։ Նրանք սար են բարձրանում, որ տեսնեն ամրոցը և կարծում են, թե անցյալը լավ է ներկայից։ Նրանք շեկ մազեր ունեն կամ մուգ գույնի մաշկ, բայց ոչնչով չեն տարբերվում մեր համագյուղացիներից։

— Բայց չէ՞ որ ես չգիտեմ, թե ինչ ամրոցներ կան այն երկրներում, որտեղից նրանք են գալիս,— հակաճառեց Սանտյագոն։

— Երբ այդ մարդիկ տեսնում են մեր հողն ու մեր կանանց, ասում են, թե կուզենային իրենց ամբողջ կյանքն ապրել այստեղ,— շարունակեց հայրը։

— Իսկ ես ուզում եմ ուրիշ հողեր տեսնել, տեսնել ուրիշ կանայք։ Չէ՞ որ այդ մարդկանցից ոչ մեկը չի մնում մեզ մոտ։

— Ճամփորդության համար մեծ փողեր են պետք։ Իսկ մերոնցից մի տեղ չեն նստում միայն հովիվները։

— Ի՜նչ արած, ուրեմն հոտաղ կդառնամ,— ասաց Սանտյագոն։

Հայրը ոչինչ չասաց, իսկ առավոտյան նրան մի քսակ տվեց, մեջը՝ իսպանական երեք հին ոսկի.

— Մի անգամ դաշտում եմ գտել։ Քո անունից եկեղեցուն պիտի տայի որպես նվիրատվություն։ Քեզ համար ոչխար գնիր և գնա թափառելու աշխարհեաշխարհ, մինչև համոզվես, որ մեր ամրոցը ամենագլխավորն է, իսկ մեր կանանցից սիրուն կին չկա ոչ մի տեղ։

Եվ երբ նա օրհնեց որդուն, սա նրա աչքերում կարդաց ճամփորդելու նույն անզուսպ կարոտը։ Մի կարոտ, որը դեռ կենդանի էր, չնայած տասնամյակներ շարունակ փորձել էր թաղել հաց ու ջուր վաստակելու, մշտական կտուր ունենալու հոգսերի տակ։

Հորիզոնի վրա երկինքը ներկվեց բոսորագույն, ապա ծագեց արևը։ Հիշելով հոր ասածը՝ Սանտյագոն աշխուժացավ. նա արդեն շատ ամրոցներ և շատ գեղեցկուհիներ էր տեսել, որոնցից ոչ մեկը չէր կարող համեմատվել նրա հետ, որին երկու օր անց նորից էր հանդիպելու։ Նա ոչխարի հոտ ունի, ունի թիկնոց և գիրք, որը միշտ կարելի է ուրիշով փոխարինել, իսկ ամենագլխավորը՝ ամեն օր կատարվում է նրա ամենանվիրական երազանքը՝ ճամփորդում է։ Իսկ երբ նրան ձանձրացնեն Անդալուզիայի դաշտերն ու ձորերը, կարող է վաճառել ոչխարները և դառնալ նավաստի։ Իսկ եթե մի օր էլ ծովագնացությունից ձանձրանա, արդեն հասցրած կլինի ճանաչել այլ քաղաքներ ու կանանց, երջանիկ լինելու այլ միջոցներ։

«Չգիտեմ, ճեմարանում ինձ ինչպես էր հաջողվելու հայտնագործել Աստծուն»,— մտածեց Սանտյագոն՝ նայելով ծագող արևին։ Իր թափառումների ընթացքում նա միշտ անհայտ ճամփաներ էր ընտրում։ Իսկ այդ եկեղեցում երբեք չէր գիշերել, չնայած այդ կողմերում շատ էր եղել։ Աշխարհը մեծ է ու անվերջ, և բավական է Սանտյագոն թեկուզ մի քիչ թույլ տար ոչխարներին՝ ընտրելու իրենց ճանապարհը, երբ անպատճառ ինչ-որ հետաքրքիր բանի կհանդիպեր։ Միայն թե նրանք չեն հասկանում, որ ամեն օր նոր ճամփա են գտնում, որ փոխվում են արոտավայրերն ու տարվա եղանակները. ոչխարների գլխում միայն ուտելն է։

«Գուցե մենք էլ ենք այդպես,— մտածեց հովիվը,— չէ՞ որ ես նույնպես ուրիշ կնոջ մասին չեմ մտածել այն պահից ի վեր, ինչ ծանոթացել եմ մահուդագործի աղջկա հետ»։

Նա նայեց երկնքին, հաշվեց, որ մինչև ճաշ կլինի Թարիֆում։ Այնտեղ հարկավոր է փոխել գիրքը՝ ավելի հաստով, տափաշիշը գինի լցնել, սափրվել և մազերը խուզել, որպեսզի պատրաստ լինի ինչպես հարկն է ներկայանալ մահուդագործի աղջկան։ Իսկ այն, որ իրեն կարող էր կանխել մեկ ուրիշը, Սանտյագոն փորձում էր չմտածել։ «Կյանքն էլ հենց նրանով է հետաքրքիր, որ երազները կարող են իրականություն դառնալ»,— մտածեց Սանտյագոն՝ նայելով երկնքին և արագացնելով քայլերը։ Նա հիշեց, որ Թարիֆում մի պառավ է ապրում, որը կարողանում է գուշակել երազները։ Կգնա նրա մոտ, և թող պատմի, թե ինչ է նշանակում այն երազը, որ արդեն երկու անգամ տեսնում է։

Պառավը հյուրին ուղեկցեց շերտավարագույրներով ճաշասրահից առանձնացված ետին սենյակը, ուր դրված էր մի սեղան և երկու աթոռ, իսկ պատից կախված էր «Քրիստոսի սուրբ սիրտը» նկարը։

Տանտիրուհին նստեցրեց Սանտյագոյին, և բռնելով նրա երկու ձեռքը՝ նախ կիսաձայն աղոթք արեց։

Ըստ երևույթին աղոթքը գնչուների լեզվով էր։ Հովվին գնչուներ շատ էին հանդիպել։ Նրանք, չնայած ոչխար չեն պահում, բայց նույնպես շատ են թափառում, իսկ մարդիկ ասում են, թե նրանք ապրում են խաբեությամբ, թե հոգիները սատանային են ծախել, թե երեխաներ են գողանում, որոնք թափառախմբերում դառնում են ստրուկներ։ Սանտյագոն ինքն էլ երեխա ժամանակ մահու չափ վախենում էր, թե գնչուներն իրեն կգողանան, և հիմա, երբ պառավը բռնել էր նրա ձեռքերը, վախը կրկին զարթնեց նրա մեջ։ Նա չէր կամենում, որ պառավը որևէ բան զգա։ Համարձակության համար մտքում շշնջում էր «Հայր մերը»։

— Շատ հետաքրքիր է,— աչքը նրա ձեռքերից չկտրելով՝ քրթմնջաց պառավը և կրկին խորասուզվեց լռության մեջ։

Պատանին էլ ավելի անհանգստացավ։ Ձեռքերը դողացին, և նա փութով ետ քաշեց։

— Ես չեմ եկել, որ դու ձեռքս նայելով՝ գուշակություն անես,— ասաց նա՝ ափսոսալով, որ ընդհանրապես ոտք է դրել այս տան շեմին. ճիշտ չէ՞ր լինի վճարել որքան հարկն է և արագ հեռանալ։

— Գիտեմ։ Դու եկել ես, որ ես մեկնեմ քո երազը,— պատասխանեց գնչուհին։— Երազներն այն լեզուն են, որով մեզ հետ խոսում է Տերը։ Քանի որ դա աշխարհի լեզուներից մեկն է, ուրեմն ես այն կարող եմ թարգմանել։ Իսկ եթե Տերը քեզ է դիմում քո հոգու լեզվով, միայն քեզ է հասկանալի լինում նրա ասածը։ Ւմիջիայլոց, քեզնից փող, միևնույն է, վերցնելու եմ, քանի որ եկել ես խորհրդի։

«Երևում է խրվեցինք»,— մտածեց Սանտյագոն, բայց նահանջելու տեղ չկար։ Հովվի համար համարձակությունը սովորական բան է. մեկ գայլերն են վրա տալիս հոտին, մեկ երաշտն է ամայացնում դաշտերը։ Հենց համարձակությունն էլ նրա կյանքի աղն է։

— Ես երկու անգամ տեսել եմ միևնույն երազը, իբր դաշտում ոչխար եմ արածացնում, այդտեղ հայտնվում է մի երեխա և ուզում է նրանց հետ խաղալ։ Ես չեմ սիրում, որ ուրիշը մոտենում է իմ ոչխարներին. նրանք օտարներից վախենում են։ Չգիտեմ թե ինչու, միայն երեխաներին են առանց վախի մոտ թողնում իրենց։ Չեմ հասկանում, թե այդ ոչխարները ոնց են տարիքը որոշում։

— Երազդ պատմիր,— ընդհատեց պառավը,— կաթսան կրակի վրա է։ Քո փողը քիչ է, իսկ իմ ժամանակը թանկ արժե։

— Երեխան ոչխարների հետ խաղաց, հա՜ խաղաց,— մի քիչ նեղված շարունակեց Սանտյագոն,— իսկ հետո հանկարծ ինձ իր գիրկն առավ ու տեղափոխեց եգիպտական բուրգերի մոտ։

Նա դանդաղեց՝ կասկածելով արդյոք պառավը գիտի՞, թե դրանք ինչ են, բայց գնչուհին լռում էր։

— Եգիպտական բուրգերի մոտ,— կրկնեց դանդաղ և հատու,— և այնտեղ ինձ այսպես ասաց. «Եթե նորից այստեղ ընկնես, փնտրիր թաքցված գանձը»։ Եվ հենց ինձ ուզում էր ցույց տալ, թե որտեղ է թաքցրած գանձը՝ զարթնեցի։ Եվ երկրորդ երազն էլ նույնն էր։

Պառավը երկար ժամանակ լռում էր, հետո բռնեց Սանտյագոյի ձեռքերը և ուշադիր նայեց ափերին։

— Հիմա ես քեզնից ոչինչ չեմ վերցնի,— խոսեց նա վերջապես,— բայց եթե գանձը գտնես՝ տասը տոկոսն իմն է։

Պատանին ուրախությունից ծիծաղեց՝ երազում տեսած գանձը հնարավորություն տվեց պահպանել իր խեղճուկրակ գրոշները։ Պառավը, հավանաբար, իսկապես գնչուհի է. ասում են՝ գնչուների մի ծալը պակաս է։

— Դե՛, մեկնաբանիր իմ երազը,— խնդրեց նա։

— Նախ՝ երդվիր։ Երդվիր, որ կտաս գանձի տասը տոկոսը։

Ստիպված էր երդվել։ Բայց պառավը հրահանգեց, որ երդումը կրկնի «Քրիստոսի սուրբ սիրտը» նկարի առջև։

— Այդ երազը համընդհանուր լեզվով է,— ասաց նա,— կփորձեմ բացատրել, չնայած շատ դժվար է։ Ահա այդ աշխատանքի դիմաց եմ քեզնից գանձի տասը տոկոսը խնդրում։ Դե՛, լսիր։ Դա պետք է գնաս Եգիպտոս և գտնես քո բուրգերը։ Ես ինքս էլ նման բան չեմ լսել, բայց, քանի որ երեխան քեզ ցույց է տվել, նշանակում է գանձն իրականում գոյություն ունի։ Ուրեմն գնա բուրգերի մոտ, այնտեղ կգտնես քո գանձն ու կհարստանաս։

Սանտյագոն նախ զարմացավ, ապա վիրավորվեց։ Արժե՞ր նման հիմարության համար փնտրել գտնել պառավին։ Լավ է՝ փող չառավ։

— Քեզ վրա զուր ժամանակ վատնեցի,— ասաց նա։

— Ես զգուշացրի, որ երազդ դժվարմեկնելի է. բանը որքան անսովոր է՝ այնքան արտաքուստ պարզունակ է, և միայն իմաստուններին է հասու։ Իսկ քանի որ ես իմաստությամբ աչքի չեմ ընկնում, ստիպված եմ եղել այլ արվեստներ սովորել, օրինակ՝ ձեռքի ափով գուշակությունը։

— Ես ինչպե՞ս Եգիպտոս ընկնեմ։

— Դա արդեն իմ հոգսը չէ։ Ես կարողանում եմ միայն երազները գուշակել, ոչ թե դրանք իրականություն դարձնել։ Այլապես ստիպված չէի լինի ապրել աղջիկներիս օգնությամբ։

— Իսկ Եթե Եգիպտոս չհասնե՞մ։

— Չհասնես՝ կմնամ իմ գուշակության դիմաց առանց վճարի։ Առաջին անգամ չէ։ Իսկ հիմա գնա, մենք այլևս խոսելու բան չունենք։

Սանտյագոն խիստ հիասթափված դուրս եկավ գնչուհու կացարանից և որոշեց, որ այլևս երազներին չի հավատալու։ Ու անմիջապես էլ հիշեց իր անելիքը՝ գնաց կրպակ, ուտելիք գնեց, գիրքը փոխարինեց մի այլ, ավելի հաստափոր գրքով և նստեց հրապարակի նստարանին՝ նոր գինին փորձելու։ Օրը շոգ էր և գինին կախարդանքի պես զովացրեց պատանուն։

Ոչխարներին նա թողել էր քաղաքի ծայրամասում, իր նոր բարեկամի մարագում։ Սանտյագոն ամբողջ մարզում բարեկամներ ուներ՝ դրա համար էլ սիրում էր թափառել։ Նոր ընկեր ես ձեռք բերում և պարտադիր չէ, որ նրան ամեն օր հանդիպես։ Երբ շուրջդ նույն մարդիկ են, ինչպես ճեմարանում էր, ինքնին ստացվում է, որ նրանք մխրճվում են քո կյանքի մեջ։ Իսկ այդ դեպքում նրանք որոշ ժամանակ անց ցանկանում են կյանքդ փոփոխել։ Իսկ եթե դու չես դառնում այնպիսին, ինչպիսին նրանք են ցանկանում քեզ տեսնել՝ նեղանում են։ Չէ՞ որ ամեն ոք ճշգրիտ գիտե, թե ինչպես պետք է ապրել այս աշխարհում։

Միայն թե, չգիտես ինչու, ոչ ոք չի կարողանում սեփական կյանքը կարգավորել։ Ինչպես պառավ գնչուհին, որ երազներ գուշակել գիտի, բայց դրանք իրականություն դարձնել՝ ոչ։

Սանտյագոն որոշեց սպասել մինչև արևն իջնի և նոր միայն ոչխարներին քշի արոտի։ Մինչև մահուդագործի աղջկա հետ հանդիպումը դեռ երեք օր կար։ Իսկ առայժմ նա սկսեց կարդալ տեղի հոգևորականի մոտ փոխած գիրքը։ Գիրքը հաստափոր էր, և հենց առաջին էջից նկարագրվում էր ինչ-որ մեկի հուղարկավորությունը, իսկ ի լրումն՝ հերոսների անուններն այնպիսին էին, որ լեզուդ կջարդվեր արտասանելիս։ «Եթե ես երբևէ գիրք գրեմ,— մտածեց նա,— ամեն էջում նոր հերոս կունենամ, որպեսզի ընթերցողներն ստիպված չլինեն հիշել, թե ում ինչպես են կոչում»։

Հազիվ էր խորասուզվել ընթերցանության մեջ, կլանվել հուղարկավորության նկարագրությամբ՝ թե ինչպես են հանգուցյալին թաղում ձյան մեջ (Սանտյագոյին էլ դող բռնեց, չնայած արևը վառում էր անխնա), երբ նստարանի ծայրին նստեց մի ծերունի և խոսակցություն բացեց.

— Ինչո՞վ են նրանք զբաղված, - հարցրեց ծերունին՝ ցույց տալով հրապարակի մարդկանց։

— Աշխատում են,— չոր պատասխանեց պատանին՝ ձևացնելով, թե կլանված է ընթերցանությամբ։

Իսկ իրականում մտածում էր, թե ինչպես է մահուդագործի աղջկա աչքի առաջ խուզելու չորս ոչխար, որ նա տեսնի, թե ինչի է ինքն ընդունակ։ Սանտյագոն հաճախ էր մտովի պատկերացնում այդ տեսարանը, ամեն անգամ հիացած աղջկան մտովի բացատրելով, որ ոչխարին պետք է խուզել պոչից դեպի գլուխը։ Նաև մտապահել էր տարբեր հետաքրքիր պատմություններ, որոնցով աղջկան զբաղեցնելու էր խուզի ժամանակ։ Այդ պատմությունները կարդացել էր գրքերում, բայց պատրաստվում էր այնպես մատուցել, իբր այդ ամենն իր հետ էր կատարվել։ Դժվար թե նա երբևէ գլխի ընկնի. չէ՞ որ կարդալ չգիտի։

Սակայն ծերունին համառ դուրս եկավ։ Ասելով, թե հոգնել է և խմել է ուզում, նա մի կում գինի խնդրեց։ Սանտյագոն մեկնեց տափաշիշը՝ հուսալով, որ դրանով կպրծնի։

Բայց՝ ոչ, ծերունին զրուցել էր ցանկանում։ Տափաշիշը վերադարձնելով՝ հարցրեց, թե ինչ գիրք է կարդում։ Սանտյագոն ցանկացավ պարզապես տեղափոխվել մեկ այլ նստարանի, բայց հայրը միշտ սովորեցնում էր քաղաքավարի լինել ավագների նկատմամբ և այդ պատճառով էլ գիրքը լուռ մեկնեց հարևանին։ Եթե ծերունին անգրագետ է, ձեռ կքաշի իրենից, որպեսզի անհարմար վիճակի մեջ չհայտնվի։

— Հը՜մ...— արեց ծերուկը՝ գիրքը շուռումուռ տալով, կարծես առաջին անգամ էր այդպիսի տարօրինակ առարկա տեսնում։— Լավ գիրք է, կարևոր բաներ է գրված, բայց շատ ձանձրալի է։

Սանտյագոն զարմացավ. պարզվում է՝ ծերունին ոչ միայն կարդալ գիտի, այլև կարդացել է այդ գիրքը։ Ինչ արած, եթե իսկապես ձանձրալի է՝ ժամանակ կա, կարելի է փոխել։

— Գիրքն այն մասին է, ինչ գրեթե բոլոր գրքերը,— շարունակեց ծերունին։— Այն մասին է, որ մարդն ինքը չի կարող ընտրել Սեփական Առասպելը։ Այս ամբողջ գիրքը գրված է հանուն այն բանի, որպեսզի բոլորը հավատան աշխարհի ամենամեծ ստին։

— Ո՞րն է աշխարհի այդ ամենամեծ սուտը,— զարմացավ Սանտյագոն։

— Ահա թե որը. ինչ-որ մի պահ մենք կորցնում ենք իշխանությունը մեր կյանքի նկատմամբ, և այն սկսում է կառավարել Առասպելը։ Կատարյալ սուտ է։

— Ինձ այդ բանը հասկանալը երևի դժվար է,— ասաց Սանտյագոն։— Ինձ, օրինակ, ուզում էին հոգևորական դարձնել, բայց ես հովվության գնացի։

— Շատ լավ,— նետեց ծերունին,— չէ՞ որ դու սիրում ես թափառել։

«Ոնց որ կարդա մտքերս»,— մտածեց պատանին։

Այդ ընթացքում ծերունին առանց շտապելու թերթում էր հաստ գիրքը, կարծես նպատակ չուներ վերադարձնել։ Նոր միայն Սանտյագոն նկատեց, որ ծերունին արաբական զգեստ է հագել, ընդ որում՝ դրանում ոչ մի առանձնահատուկ բան չկար։ Աֆրիկյան ափից Թւսրիֆը բաժանում էր լոկ մի նեղ պարանոց, որը կարելի էր կտրել մի քանի ժամում։ Արաբները հաճախ են լինում քաղաքում՝ ինչ-որ բան են գնում և օրվա մեջ մի քանի անգամ իրենց տարօրինակ աղոթքն են կատարում։

— Դուք որտեղացի եք,— հարցրեց պատանին ծերունուն։

— Բոլոր տեղերից։

— Այդպես չի լինում,— ընդդիմացավ պատանին։— Ոչ ոք չի կարող լինել ամեն տեղից։ Ես, օրինակ, հովիվ եմ, թափառամ եմ ամենուր, բայց ծնվել եմ մի տեղ, մի փոքրիկ քաղաքում, որտեղ սարի վրա հին ամրոց կա։

— Դե, ուրեմն, այդ դեպքում ես ծնվել եմ Սալիմում։

Սանտյագոն չգիտեր որտեղ է այդ քաղաքը, բայց չհարցրեց, որպեսզի ցույց չտա իր անգիտությունը։ Նա հայացքը հառեց հրապարակին, ուր մտախոհ տեսքով դեսուդեն էին գնում անցորդները։

— Ի՞նչ կա-չկա Սալիմում։

— Ինչպես միշտ։

Ոչ մի հուշող բան չկար։ Միայն պարզ էր, որ այդ քաղաքը Անդալուզիայում չէ, այլապես ինքը կճանաչեր։

— Իսկ Դուք այստեղ ինչով եք զբաղվում։

— Ինչով եմ զբաղվում,— ծերունին բարձրաձայն ծիծաղեց։ Ես Սալիմի թագավորն եմ։

«Երբեմն ինչ հիմարություններ են դուրս տալիս մարդիկ,— մտածեց պատանին,— արդարև, ավելի լավ է շփվես անլեզու ոչխարների հետ, որոնք ուտելուց և խմելուց զատ ոչինչ չեն ուզում։ Կամ գրքեր կարդաս՝ նրանք անհավանական պատմություններ են անում միայն այն ժամանակ, երբ ուզում ես լսել։ Իսկ մարդկանց հետ դժվար է. առանց մտածելու մի բան դուրս կտան, ու կմնաս շվարած նստած՝ չիմանալով ինչ պատասխանել»։

— Իմ անունը Մելքիսեդեկ է,— ասաց ծերունին,— քանի ոչխար ունես։

— Բավարար,— խուսանավեց Սանտյագոն։

— Իսկապե՞ս։ Ուրեմն իմ օգնությունը քեզ պետք չէ, քանի որ կարծում ես, թե քո ոչխարները բավարար են։

Պատանին իսկապես ջղայնացավ։ Նա ոչ մի օգնություն չի խնդրել։ Հենց ծերուկն ինքը նախ գինի խնդրեց, ապա գիրքը նայեց, հետո էլ զրույցի է քաշում։

— Գիրքս վերադարձրեք, իմ ճամփա ընկնելու ժամանակն է։

— Կտաս հոտիդ տասը տոկոսը՝ կասեմ ինչպես գտնես գանձը։

Պատանուն հանկարծ ամեն ինչ պարզ դարձավ։ Պառավ գնչուհին իրենից ոչինչ չվերցրեց, այնպես որ, ծերուկին, որը երևի նրա ամուսինն է, հավանաբար հատուկ ուղարկել է, որ գլուխը յուղելով՝ որքան հնարավոր է՝ շատ բան պոկի։

Բայց մինչ Սանտյագոն կհասցներ որևէ բան ասել, ծերունին մի շյուղ վերցրեց և սկսեց ավազի վրա ինչ-որ գծեր քաշել։ Երբ ծերունին կռացավ, նրա կրծքին մի բան այնպես պայծառ փայլեց, որ պատանին մի պահ կուրացավ։ Սակայն տարիքին ոչ պատշաճ արագությամբ վրա բերեց օձիքը, իսկ երբ Սանտյագոյի տեսողությունը վերականգնվեց՝ տեսավ ծերունու գծագիրը։ Փոքր քաղաքի գլխավոր հրապարակը ծածկող ավազի վրա կարդաց իր ծնողների անունները և իր ողջ կյանքի պատմությունը՝ մանկական խաղերից մինչև ճեմարանական պաղ գիշերները։ Նաև կարդաց մահուդագործի աղջկա անունը, որ առաջին անգամ էր լսում։ Կարդաց այն, ինչ ոչ ոքի երբեք չէր ասել՝ թե ինչպես մի անգամ առանց հարցնելու վերցրեց հոր հրացանը եղջերուի որս անելու համար, և թե ինչպես է առաջին ու միակ անգամ քնել կնոջ հետ։

«Ես Սալիմի թագավորն եմ»,— հիշեց ծերունու ասածը։

— Ինչու է թագավորը խոսում հովվի հետ,— հուզված և անհամարձակ հարցրեց Սանտյագոն։

— Դրա պատճառները մի քանիսն են, բայց ամենագլխավորն այն է, որ դու ընդունակ ես կերտել քո Սեփական Առասպելը։

Պատանին չգիտեր, թե ինչ բան է Սեփական Առասպելը։

— Բոլորը, քանի դեռ ջահել են, գիտեն, թե որն է իրենց Առասպելը։ Եվ կյանքի այդ շրջանում ամեն ինչ հասկանալի է, ամեն ինչ հնարավոր։ Նրանք չեն վախենում երազել և ձգտել այն ամենին, ինչ կուզենային անել կյանքում։ Բայց ժամանակի ընթացքում մի խորհրդավոր ուժ սկսում է նրանց համոզել, որ Սեփական Առասպելն իրականություն դարձնելն անհնար է։

Սանտյագոն այնքան էլ լավ չհասկացավ ծերունու խոսքերի իմաստը, բայց «խորհրդավոր ուժը» հետաքրքրեց նրան. մահուդագործի աղջկա բերանը բաց կմնա, երբ նրան պատմի։

— Այդ ուժը անբարյացակամ է թվում, բայց իրականում ցույց է տալիս այն ճանապարհը, որով կյանքի է կոչվում Առասպելը։ Նա դրան է պատրաստում մարդու ոգին ու կամքը։ Այս մոլորակում մի մեծ ճշմարտության կա՝ անկախ նրանից՝ ով ես դու և ինչ ես անում, եթե իսկապես մի բան ցանկանում ես, հասնում ես դրան, քանի որ այդ ցանկությունը հղացվել է Տիեզերքի հոգում։ Եվ հենց դա է մարդու կոչումը երկրի վրա։

— Նույնիսկ եթե ես ցանկանում եմ ընդամենը թափառել աշխարհեաշխարհ կամ ամուսնանալ կրպակատիրոջ աղջկա հե՞տ։

— Կամ գտնել գանձը։ Տիեզերքի հոգին սնվում է մարդկային երջանկությամբ։ Երջանկությամբ, բայց նաև՝ վշտով, նախանձով, խանդով։ Մարդը մեն-միակ պարտականություն ունի՝ հետևել Սեփական Առասպելին մինչև վերջ։ Ամեն ինչ մեկ ամբողջություն է։ Եվ հիշիր, եթե երբևիցե ինչ-որ բան ցանկանաս՝ ողջ Տիեզերքը նպաստելու է քո ցանկության կատարմանը։

Որոշ ժամանակ նրանք լուռ նայում էին հրապարակին և անցորդներին։ Լռությունն առաջինը ծերունին խզեց։

— Ուրեմն ինչո՞ւ ես որոշել ոչխար պահել։

— Քանի որ սիրում եմ թափառել։

Ծերունին ցույց տվեց հրապարակի անկյունում եգիպտացորենի փքած հատիկներ վաճառողին։

— Մանուկ ժամանակ նա էլ է երազել թափառել։ Հետո որոշել է եգիպտացորեն վաճառել և փող հավաքել։ Հետո, երբ ծերանա՝ մի ամիս անց է կացնելու Աֆրիկայում։ Նրան տրված չէ հասկանալ, որ մարդը միշտ ամեն ինչ ունի, որպեսզի իր երազանքն իրականություն դարձնի։

— Ավելի լավ կլիներ հովվության գնար,— ասաց Սանտյագոն։

— Նա խորհել է այդ բանը։ Բայց հետո որոշել է, որ ավելի լավ է առևտրով զբաղվի։ Վաճառականը գլխին ծածկ ունի, իսկ հովիվը գիշերում է բաց երկնքի տակ, մյուս կողմից՝ հարսնացուների ծնողները գերադասում են, որ իրենց փեսան վաճառական լինի, այլ ոչ՝ հովիվ։

Սանտյագոն հիշեց մահուդագործի աղջկան և ծակոց զգաց սրտում։ Հավանաբար նրա քաղաքում էլ սրա նման մի վաճառական է թափառում։

— Ստացվում է, որ մարդկանց կարծիքն ավելի կարևոր է, քան Սեփական Առասպելը։

Ծերունին դեռ թերթում էր գիրքն ու երևի կարդալով էր ընկել։ Սանտյագոն երկար սպասեց, հետո, համենայնդեպս, որոշեց ծերունան շեղել ընթերցանությունից, չէ՞ որ նա էլ նույնն էր արել իր հետ։

— Իսկ Դուք ինչո՞ւ եք այդ բաներն ինձ ասում։

— Քանի որ փորձում էիր հետևել քո Առասպելին։ Բայց հիմա պատրաստ ես նահանջել։

— Եվ Դուք միշտ հայտնվում եք նման պահերի՞ն։

— Մի՛շտ։ Ընդ որում, կարող եմ երևալ նաև այլ մարմնավորմամբ։ Երբեմն՝ ճիշտ որոշման տեսքով, երբեմն՝ հաջող մտքի ձևով։ Երբեմն էլ վճռական պահերին հուշում եմ դժվար կացությունից դուրս գալու ելքը։ Եվ այսպես շարունակ։ Բայց սովորաբար մարդիկ դա չեն նկատում։

Եվ ծերունին պատմեց, թե ինչպես անցյալ շաբաթ ինքը ստիպված է եղել մի հանքախույզի երևալ քարի տեսքով։ Ինչ-որ ժամանակ այդ մարդն ամեն ինչ թողնելով սկսել է զմրուխտ փնտրել։ Հինգ տարի աշխատել է գետի ափին և 999999 քար է ճեղքել՝ գոնե մի փոքր թանկարժեք հատիկ ձեռք բերելու հույսով։ Եվ ահա հուսահատվել է ու որոշել հրաժարվել իր երազանքից, իսկ նրան եղած-չեղած ընդամենը մի քար էր մնացել ճեղքել, որ գտներ իր զմրուխտը։ Եվ ահա ծերունին որոշում է օգնության հասնել գանձախույզին, որն այդպես համառորեն գնում էր իր Առասպելի ետևից։ Քարի տեսք ստանալով՝ ծերուկը գլորվում է նրա ոտքերի տակ, բայց հնգամյա անօգուտ աշխատանքից կատաղած ու հուսահատված գանձախույզը քարից երես թեքած՝ ոտքով այն մի կողմ է շպրտում։ Սակայն հարվածի մեջ այնպիսի ուժ է դնում, որ քարը թռչելով դիպչում է մի ուրիշ քարի, ջարդվում, և արևի տակ փայլատակում է աշխարհի ամենագեղեցիկ զմրուխտը։

— Մարդիկ, ինչպես իրենց է թվում, շատ շուտ են գիտակցում իրենց կյանքի իմաստը,— ասաց ծերունին, ու Սանտյագոն նրա աչքերում վիշտ նկատեց։— Գուցե հենց այդ պատճառով այդքան շուտ էլ հրաժարվում են նրանից։ Այդպես է ստեղծված աշխարհը։

Այստեղ պատանին հիշեց, որ իրենց խոսակցությունն սկսվել է գանձից։

— Գանձերը երկրի մակերևույթ են դուրս բերում գետերն ու առուները, և հենց իրենք էլ թաքցնում հողի ընդերքում,— ասաց ծերունին։— Իսկ եթե ուզում ես քո գանձի մասին ավելի մանրամասն իմանալ, ինձ տուր քո հոտի յուրաքանչյուր տասներորդ ոչխարը։

— Ավելի լավ չէ՞ գտնելիքիս տասը տոկոսը։

— Խոստանալ այն, ինչ չունես՝ նշանակում է ռիսկի ենթարկել ունենալու իրավունքը,— կշտամբանքով ասաց ծերունին։

Այդժամ Սանտյագոն ասաց, որ գնչուհուն էլ է տասներորդ մաս խոստացել։

— Գնչուները գիտեն իրենց օգուտը,— հառաչեց ծերունին։— Ինչ էլ լինի, քեզ համար օգտակար է իմանալ, որ այս աշխարհում ամեն ինչ իր գինն ունի։ Հենց դա են ջանում սովորեցնել Լույսի Զինվորները։

Նա Սանտյագոյին պարզեց գիրքը։

— Վաղն այս նույն ժամին ինձ կտաս քո հոտի տասներորդ մասը։ Այդ ժամանակ քեզ կասեմ ինչպես գտնես գանձը։

Եվ չքացավ հրապարակի անկյուններից մեկում։

Սանտյագոն փորձեց կրկին խորասուզվել գրքի մեջ, բայց չկարողացավ՝ ոչ մի կերպ չէր հաջողվում կենտրոնանալ։ Նա խռովված էր խոսակցությունից, քանի որ զգում էր՝ ծերունին ճիշտ է ասում։ Մոտեցավ վաճառականին, մի քիչ եգիպտացորեն գնեց, մտածեց՝ ասե՞լ, թե ինչ էր խոսում ծերունին նրա մասին և որոշեց, որ չարժե։ «Երբեմն լավ է ամեն ինչ թողնել ինչպես որ կա,— մտածեց նա։— Գուցե վաճառականը նույնպես, որ սովորել է իր գործին, երեք օրուգիշեր մտածելու է՝ չթողնի՞ արդյոք իր աշխատանքը։ Ազատեմ նրան այդ հոգսից»:

Եվ Սանտյագոն քայլեց ուր աչքը կտրի, մինչև որ հայտնվեց նավահանգստում, մի փոքրիկ պատուհանով շինության առաջ։ Այստեղ Աֆրիկա մեկնող շոգենավի տոմս էին վաճառում։ Չէ՞ որ հենց Աֆրիկայում է Եգիպտոսը։

— Ձեզ ի՞նչ է հարկավոր,— հարցրեց տոմսավաճառը։

— Երևի վաղը տոմս գնեմ,— պատասխանեց Սանտյագոն ու հեռացավ։

«Ընդամենը մի ոչխար վաճառես՝ արդեն նեղուցի մյուս ափին ես»։ Այդ միտքը նրան հուզեց։ Իսկ տոմսավաճառն իր օգնականին ասաց.

— Եվս մի երազող։ Ուզում է ճամփորդել, իսկ գրպանները դատարկ են։

Մինչ Սանտյագոն կանգնած էր տոմսարկղի մոտ, հիշեց իր ոչխարներին և հանկարծ նրանց մոտ վերադառնալու անզսպելի ցանկություն զգաց։ Երկու տարի անընդմեջ յուրացրել էր հովվության արհեստը և հասցրել կատարելության՝ գիտեր խուզ անել, ծնեցնել ոչխարներին ու պաշտպանել գայլերից։ Իր հինգ մատի պես ճանաչում էր Անդալուզիայի արոտավայրերը, գիտեր նաև ցանկացած ոչխարի առ ու ծախի ճշգրիտ գինը։

Դեպի ընկերոջ մարագը, ուր նրան էր սպասում իր հոտը, Սանտյագոն որոշեց գնալ ամենաերկար ճանապարհով։ Այդ քաղաքն էլ իր ամրոցն ուներ, և պատանին որոշեց բարձրանալ սալահատակ ճամփով ու նստել նրա պարսպի վրա։ Այնտեղից նա կարող էր տեսնել Աֆրիկան։ Ւնչ-որ մեկը նրան մի ժամանակ ասել էր, որ անհիշելի ժամանակներում այն կողմից ծովը կտրել և գրեթե ամբողջ Իսպանիան երկար ժամանակ հպատակեցրել են մավրերը։ Սանտյագոն մավրերին տանել չէր կարողանում. հավանաբար հենց նրանք էլ այստեղ են բերել գնչուներին։

Պարսպի վրայից, շուկայի հրապարակով հանդերձ, ուր քիչ առաջ զրուցում էր ծերունու հետ, քաղաքը երևում էր ինչպես ափի մեջ։

«Անիծվի այն ժամը, երբ նա ինձ հանդիպեց»,— մտածեց պատանին։ Ինքը փնտրել էր գնչուհուն միայն այն բանի համար, որ նա մեկնաբանի իր երազը։ Բայց ոչ ծերունին, ոչ էլ գնչուհին կարծես թե նշանակություն չէին տալիս այն պարզ փաստին, որ ինքը մի հասարակ հովիվ է։

Այդ միայնակ ու հավատը կորցրած մարդիկ երևի չեն հասկանում, որ չկա մի հոտաղ, որ հոգով կապված չլինի իր ոչխարներին։ Իսկ Սանտյագոն ամեն մեկի մասին գիտեր ամեն ինչ և ամենայն մանրամասնությամբ՝ մեկը կաղում է, մյուսը երկու ամսից սերունդ է տալու, իսկ ա՜յ էն մեկը լրիվ ծույլ է։ Նա կարողանում է և՛ խուզել, և՛ մորթել նրանց։ Եթե որոշի գնալ, ոչխարներն առանց իրեն կտխրեն և կհուսահատվեն։

Քամի բարձրացավ։ Նա ճանաչում էր այդ քամին, մարդիկ դրան «լևանտական» են ասում, քանի որ այն փքեցնում էր Լևանտից՝ միջերկրականի արևելյան կողմից եկող անհավատ հրոսակախմբերի առագաստները։

Մինչ Թարիֆ գալը պատանու մտքով չէր էլ անցնում, որ աֆրիկյան ափն այդքան մոտ է։ Վտանգավոր հարևանություն՝ մավրերը կարող են նորից ներխուժել։ Քամին ուժեղացավ։ «Հո երկու կես չե՞մ լինելու ոչխարների և գանձի արանքում»,— մտածեց Սանտյագոն։ Հարկավոր է ընտրություն կատարել այն բանի միջև, ինչին վարժվել ես և նրա՝ ինչը ձգում է։ Բայց չէ որ կա նաև մահուդագործի աղջիկը, բայց ոչխարներն ավելի կարևոր են, քանի որ իրենից կախվածության մեջ են, իսկ աղջիկը՝ ոչ։ Արդյոք նա իրեն հիշում է։ Պատանին համոզված էր՝ աղջիկը չի էլ նկատի իր բացակայությունը, եթե ինքը երկու օր հետո չհայտնվի, քանի որ նրա համար բոլոր օրերը միանման են, իսկ երբ մի օրը նման է մյուսին՝ մարդիկ դադարում են նկատել այն լավը, որ տեղի է ունենում իրենց կյանքում ամեն օր արևը ծագելուց հետո։ «Ես թողել եմ հորս, մորս և հայրենի գյուղի ամրոցը,— մտածեց նա,— նրանք վարժվել են իմ կարոտով ապրելուն, ես էլ եմ վարժվել։ Ուրեմն ոչխարներն էլ կվարժվեն իմ բացակայությանը»։

Բարձունքից նորից նայեց հրապարակին։ Եգիպտացորենի բուռն առևտուր էր գնում, իսկ այն նստարանին, ուր զրուցել էր ծերունու հետ, հիմա մի զույգ համբուրվում էր։ «Վաճառականը...»,— մտածեց Սանտյագոն, բայց չհասցրեց միտքն ավարտել, ուղիղ երեսին խփեց լևանտականի նոր պոռթկումը։

Այդ քամին, ճիշտ է, իր հետ բերել էր մավրերին, սակայն բերում էր նաև անապատի և չադրայի տակ թաքնված կանանց բույրը։ Նա իր հետ բերում էր այն մարդկանց քրտնքի և երազանքի հոտը, ովքեր մի օր ճամփա էին ընկել փնտրելու անծանոթ աշխարհներ, որոնելու արկածներ ու ոսկի, հասնելու բուրգերին։

Պատանին նախանձեց քամու ազատությանը և զգաց, որ կարող է նմանվել նրան։ Ոչ ոք կանգնած չէ իր ճանապարհին՝ իրենից բացի։ Ոչխարները, մահուդագործի աղջիկը, Անդալուզիայի դաշտերը... սրանք բոլորն իր Սեփական Առասպելի աստիճաններն են լոկ։

Հաջորդ օրը նա հրապարակ եկավ՝ բերելով վեց ոչխար։

— Զարմանալի բան,— ասաց ծերունուն,— իմ ընկերը առանց սակարկելու գնեց ամբողջ հոտը և ասաց, որ ամբողջ կյանքում երազել է հովիվ դառնալ։ Լավ նշան է։

— Միշտ այդպես է լինում,— պատասխանեց ծերունին,— դա կոչվում է Բարենպաստ սկիզբ։ Եթե դու, օրինակ, կյանքում առաջին անգամ նստեիր թղթախաղի, գրեթե անվիճելիորեն կշահեիր։ Սկսնակների բախտը բերում է։

— Իսկ ինչո՞ւ է այդպես լինում։

— Քանի որ կյանքն ուզում է, որ հետևես Սեփական Առասպելին և ախորժակդ գրգռում է հաջողության համով։

Ապա ծերունին սկսեց նայել ոչխարներին ու պարզեց, որ մեկը կաղում է։ Պատանին բացատրեց, որ դա ոչ մի նշանակություն չունի, քանի որ հոտի ամենախելոք ոչխարն է և բացի այդ, շատ բուրդ է տալիս։

— Դե ասա՛, որտե՞ղ փնտրեմ գանձը,— հարցրեց նա։

— Եգիպտոսում, բուրգերի մոտ։

Սանտյագոն ապշեց։ Նույն բանն ասաց գնչուհին, միայն թե նա ոչինչ չվերցրեց։

— Դու ճանապարհը կգտնես այն նշանով, որով Տերը նախանշում է յուրաքանչյուրի Ուղին այս աշխարհում։ Միայն պետք է կարողանաս կարդալ այն, ինչ գրված է քեզ համար։

Սանտյագոն չէր հասցրել պատասխանել, երբ նրա և ծերունու միջև մի թիթեռ հայտնվեց։ Պատանին հիշեց պապին, որը երեխա ժամանակ ասում էր, թե թիթեռները հաջողություն են բերում։ Այնպես, ինչպես լուսատտիկը, կրիան կամ քառաթերթիկ երեքնուկը։

— Այո, իսկապես,— նրա մտքերին ի պատասխան ասաց ծերունին։— Ամեն ինչ այնպես է, ինչպես ասել է պապդ։ Հենց դրանք են այն նախանշանները, որոնց շնորհիվ ճանապարհից չես շեղվի։

Այդ բառերն արտասանելով՝ ծերունին ետ գցեց կուրծքը ծածկող թիկնոցի եզրը, և ցնցված Սանտյագոն հիշեց, թե ինչպես նախորդ օրն իրեն կուրացրել էր նույն շլացուցիչ փայլը։ Զարմանալի չէր. ծերունին կրում էր ոսկուց ձուլված, թանկարժեք քարերով զարդարուն կրծքակալ։ Ուրեմն նա իսկապես թագավոր է, իսկ զգեստափոխվել է, որպեսզի պաշտպանվի ավազակների հարձակումից։

— Վերցրու,— ասաց ծերունին և կրծքակալի վրայից երկու՝ սպիտակ ու սև քար հանելով՝ մեկնեց Սանտյագոյին։— Սրանք կոչվում են Ուրիմ և Թումիմ։ Սպիտակը նշանակում է «այո», սևը՝ «ոչ»։ Երբ նախանշաններից գլուխ չհանես, նրանք քեզ կօգնեն։ Նրանց միշտ խելամիտ հարցեր տուր։ Իսկ ընդհանրապես,— շարունակեց նա,— աշխատիր որոշումներ ընդունել ինքնուրույն։ Դու արդեն գիտես, որ գանձը գտնվում է բուրգերի մոտ, իսկ վեց ոչխարը ես վերցրի նրա համար, որ քեզ օգնեցի որոշում կայացնել։

Պատանին քարերը դրեց մախաղի մեջ։ Այժմ և հետայսու նա պետք է որոշումներ ընդուներ սեփական խելքով ու մտքով։

— Մի՛ մոռացիր, որ աշխարհում ամեն ինչ մի ամբողջություն է։ Մի՛ մոռացիր նախանշանների լեզուն։ Եվ ամենագլխավորը՝ մի՛ մոռացիր, որ պետք է մինչև վերջ գնաս քո Սեփական Առասպելի ետևից։ Իսկ մինչ այդ քեզ մի կարճ պատմություն կանեմ։

«Մի վաճառական երջանկության գաղտնիքն իմանալու համար որդուն ուղարկում է Իմաստունի մոտ։ Քառասուն օր պատանին քայլում է անապատով, մինչև որ սարի վրա տեսնում է մի հրաշալի ամրոց։ Այնտեղ էլ ապրում էր նրա փնտրած Իմաստունը։

Սպասածին հակառակ՝ ամրոցը բոլորովին էլ նման չէր առաքյալի մեկուսացված կացարանի՝ մարդաշատ էր. վաճառականները ներսուդուրս էին անում, ոմանք անկյուններում կանգնած զրուցում էին, փոքր նվագախումբը նրբահունչ մեղեդիներ էր նվագում, իսկ սրահի կենտրոնում ճոխ սեղան էր բացված՝ լեցուն աշխարհի այդ շրջանին հատուկ հազվագյուտ ճաշակելիքներով։

Իմաստունը զրուցում էր բոլոր հյուրերի հետ, և պատանին ստիպված էր երկու ժամ սպասել՝ մինչև կհասներ իր հերթը։

Վերջապես նա ուշադիր լսում է տղայի ցանկությունը, սակայն ասում է, որ հիմա ժամանակ չունի բացելու երջանկության գաղտնիքը։ Թող պատանին զբոսնի ամրոցում և երկու ժամ հետո վերադառնա այդ նույն սրահը։

«Ու նաև մի խնդրանք,— ասում է Իմաստունը՝ պատանուն մեկնելով մի թեյի գդալ՝ մեջը երկու կաթիլ յուղ,— հետդ տար այս գդալը և տես՝ յուղը չթափես»։ Պատանին աչքը գդալից չկտրելով՝ բարձրանում֊իջնում է ամրոցի աստիճաններով ու երկու ժամ անց վերադառնում Իմաստունի մոտ։

«Հը՞,— հարցնում է,— քեզ դուր եկա՞ն իմ ճաշասրահի պարսկական գորգերը, պարտեզի ծառերն ու ծաղիկները, որոնք հմուտ վարպետները խնամել են ուղիղ տասը տարի։ Դուր եկա՞ն իմ գրադարանի հին պապիրուսներն ու մագաղաթները»։

Պատանին ամոթահար պատասխանում է, որ ինքը ոչ մի բան չի տեսել, քանի որ ամբողջ ուշադրությունը գամված է եղել այն երկու կաթիլ յուղին, որը նրան վստահել էր տերը։

«Ետ դարձիր և տես իմ տան բոլոր հրաշալիքները,— ասում է Իմաստունը։— Դու չես կարող վստահել մի մարդու, որի տանն ու նիստուկացին ծանոթ չես»։ Գդալը ձեռքին՝ պատանին կրկին քայլում է ապարանքի սրահներով ու միջանցքներով։ Այս անգամ նա այնքան էլ կաշկանդված չէր և կարողանում է դիտել արվեստի բոլոր այն հազվագյուտ նմուշները, որոնք կախված էին դահլիճների առաստաղներից ու պատերից։ Նա տեսնում է ծաղկանոցները և նրանց շրջապատող լեռները, հիանում ծաղիկների նրբագեղությամբ, այն կատարելությամբ, որով դասավորված էին գեղանկարներն ու արձանները։

«Իսկ ո՞ւր է այն երկու կաթիլ յուղը, որը ես խնդրել էի չթափել»,— հարցնում է Իմաստունը։

Եվ այստեղ պատանին տեսնում է, որ յուղը թափել է։

«Ահա, դա էլ միակ խորհուրդն է, որ քեզ կարող եմ տալ,— ասում է Իմաստուններից իմաստունը։— Երջանկության գաղտնիքն այն է, որ տեսնես այն ամենը, ինչով հրաշալի ու փառահեղ է աշխարհը, և այդ միջոցին երբեք չմոռանաս թեյի գդալում եղած երկու կաթիլ յուղը»։

Սանտյագոն զրույցը լսելով՝ երկար լռեց։ Նա հասկացավ, թե ինչ է ուզում ասել ծերունին։ Հովիվը սիրում է թափառել, բայց երբեք չի մոռանում իր ոչխարներին։ Սևեռուն նայելով Սանտյագոյին՝ Մելքիսեդեկ արքան ձեռքերը միացրեց իրար և նրա գլխավերևում տարօրինակ մի շարժում արեց։ Իսկ հետո ոչխարներն առնելով՝ գնաց իր ճանապարհով։

Թարիֆ փոքրիկ քաղաքի մոտ վեր է խոյանում դեռևս մավրերի կողմից կառուցված մի հին ամրոց։ Եթե բարձրանաս աշտարակ՝ այնտեղից կտեսնես քաղաքի հրապարակը, եգիպտացորեն վաճառողի սայլակը և աֆրիկյան ափի մի կտոր։ Եվ ահա այդ օրը, դեմքը քամուն պարզած, պարսպին նստել էր Մելքիսեդեկը՝ Սալիմի արքան։ Ոչխարները իրենց կյանքում կատարված այդքան փոփոխություններից տագնապած, իրար հպված մի գունդ էին դարձել նոր տիրոջից քիչ հեռու։ Գլխավորը, որ նրանց, ինչպես առաջ, հետաքրքրում էր՝ սնվելն էր։

Նայելով արդեն մեկնելու պատրաստ ոչ մեծ նավին՝ Մելքիսեդեկը մտածեց, որ այլևս երբեք չի տեսնի պատանուն, ինչպես ոչ մի անգամ չտեսավ Աբրահամին, նրանից տասանորդը գանձելուց ի վեր։

Աստվածները չպետք է ցանկություններ ունենան, քանի որ նրանք չունեն իրենց Սեփական Առասպելը։ Համենայնդեպս, Մելքիսեդեկը հոգու խորքում թաքուն ցանկանում էր, որ Սանտյագո անունով պատանուն ուղեկից լինի հաջողությունը։

«Ափսո՜ս, որ նա անմիջապես մոռանալու է իմ անունը,— մտածեց նա,— պետք է կրկնեի անունս, որպեսզի ինձ՝ անհայտ ծերուկիս անվաներ «Մելքիսեդեկ, Սալիմի արքա»։

Նա հայացքը երկինք հառեց և կեսմեղա արտաբերեց.

— Ես գիտեմ, Տե՛ր, որ իմ այս ցանկությունը ընդամենը մի «Ունայնություն է ունայնությանց», ինչպես ասել ես։ Բայց ծեր արքան էլ երբեմն կարող է հպարտանալ իրենով։

«Զարմանալի տեղ է այս Աֆրիկան»,– մտածեց Սանտյագոն։

shushan karapetyan

08.04.2022

Սուս կարդանք