Վասիլիս Մարագոս [Եվրամիության դեսպան և պոետ]

Վասիլիս Մարագոսը ծնվել է Աթենքում, որտեղ էլ սովորել է իրավագիտություն։ Նա քաղաքական գիտությունների դոկտոր է և հեղինակել է մի շարք գիտական աշխատություններ, որոնք անդրադառնում են Լուսավորականության դարաշրջանին և ազգային ինքնությունների ձևավորման գործընթացներին Բալկանյան թերակղզում։
Վասիլիս Մարագոսը հունարեն է թարգմանել բանաստեղծություններ լեհերենից և բուլղարերենից, ինչպես նաև հեղինակել է պոեզիայի երկու ժողովածու՝ «Ժամանակի դիմակը» (2010) և «Կինն ընձառյուծով» (2022)։

2023 թվականի սեպտեմբերից Վասիլիս Մարագոսն ապրում է Հայաստանում։ Նա Եվրոպական միության պատվիրակության ղեկավարն է Հայաստանում, արտակարգ ու լիազոր դեսպան։

ԼԵԶՎԱՑԱՎ

«Երջանիկ է նա, ում սիրում են Մուսաները.

զի նրա բերանից է հոսում մեղմ խոսքը»...

— Հեսիոդոս, «Թեոգոնիա», 96–97

Լեզուն ցավեցնում է ինձ։

ցավում են բառերը

- ցցված ժայռեր, ճանկռող քարեր,

կիկլոպյան պատեր,

քաղաք անքուն,

պատվիրան, առած ու առակ,

թիվ, քերականություն,

երդում ու խոստում -

հույսը միակ՝

աշխարհում այս լինելու։

Դու հպվում ես ինձ,

սահում մատներով՝

ծանր, քարե ցավ,

անցյալի՛ աստվածուհի,

անմեկնելի հնչյուն, ասված խոսք -

ու ես դողում եմ։

Կուզեի լինել ազատ,

լինել միայնակ,

քայլել արահետով իմ դեպի

այնտեղ, ուր ոտք չի դրել ոչ ոք,

այնտեղ,

ուր չկան ճամփաներ գծված,

հեռո՜ւ բարբառներից,

ոճավոր տեքստից…

Բայց չեմ կարող -

բոլոր խոսքերն ասված են արդեն,

զգացմունքներն ապրված բոլոր։

Պարտեզ ես մտնում մայրամուտին

ու զգում՝

մեկ ուրիշը քայլում է կողքիդ.

քայլերը մեռնում են խոտերից,

լռությունդ ընդհատվում շնչով։

Անցյալից է նա, հեռուներից՝

մեկը, որին գիտես երազների մոլորակից,

մանկությանդ հեքիաթային ժամանակներից,

հերոսն ինչ-որ առասպելի հնահյուս։

Ո՞վ է նա, որ բռնում է ձեռքս։

Ո՞վ եմ ես, երբ կարծում եմ՝ ես եմ։

Ո՞վ եմ ես, երբ խոսում եմ այս նույն լեզվով -

այս անկայուն գետի հոսքով վարար,

որ նույնն է միշտ ու միշտ ուրիշ՝

Դեղին տիղմ, փրփուր ծանծաղ։

Ո՞վ եմ ես, երբ նայում եմ հայելուն։

Մենք կուտակվել ենք իրար վրա

ու փնտրում ենք ջերմություն ամբոխի ներսում -

անփարոս թափառականներ։

Մենք՝ որ մենակ ենք գալիս այս աշխարհ,

մենակ էլ գնում ենք -

մենավոր գոյության մենավոր վկաներ,

ու միջանկյալում այդ կռիվ ենք տալիս՝

մենակությունից ազատագրվելու,

մենք՝

ավազակ, մաքսավոր,

փարիսեցի,

ձկնորս, գյուղացի։

Իսկ երբ գալիս է ժամը ճշմարտության,

պահն ահեղ դատաստանի -

նեղանում ենք,

փոխարենը՝ մեղքը կշռելու,

փոխարենը՝ զղջումն ապրելու

ու լռելու՝ ինչպես նախահայրերը,

կամ գոնե անիծելու մեզ խաչողներին -

ծաղրում ենք նրան՝ այն միակին,

ով չուներ սխալ,

ով ճշմարտություն էր բարբառում,

ով եկել էր Բարձրյալից,

որ փայլեր անսպառ՝

ինչպես ժայռ անհաղթ,

որին փշրվում են

ալիքները Կարմիր ծովի։

Նա դուռ էր, որ ներս էր թողնում

բոլորին՝

ավազակ, մաքսավոր, փարիսեցի

ու մաքուր, պարզ հոգի։

Միգուցե

ճշմարիտ լինելու համար,

պետք է լռել,

չխոսել,

լռություն լսել,

և զգալ ճշմարտության ծածուկ, անձայն լեզուն։

Միգուցե այդ երրորդը՝

այն մեկը, ով լռություն լսեց,

լսեց անբառը,

կարոտը լսեց,

հենց նա կարող է ձայնս վերցնել,

ձայնս, որ չի լսվում,

ձայնս, որ չկա,

և տալ նրան հնչում ու ձև։

Գուցե այդժամ այդ միակ դռնով,

դռնով այն նեղ,

մտնեմ ես էլ -

մտնեմ փարախը գառների,

ես՝ այն միակը,

ես՝ այն ոչ ոք։

ԺԱՄԱՆԱԿԱՎՈՐ ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՏԱՐԸ

Խաղաղ է խիղճս, Տե՛ր,
Զի շնորհածը Քո չվատնեցի։
Բացակայությանդ ժամանակ
քո հավատարիմ ծառան եղա,
ծառան՝ մտքով ու գործով ազատ -
ինչպես Ինքդ ես ինձ արարել։
Արեցի այն, ինչ պարտավոր էի՝
պահպանելու համար Քեզ պատկանողը։

Առևտուր արեցի, գնեցի, վաճառեցի։
Հարսանիքներ եղան, ուրախություններ,
մկրտություններ ու հուղարկավորություններ,
երեխաներ լույս աշխարհ եկան,
մեծացան, կրթություն ստացան,
իրենց ուղին գծեցին մոլորակի վրա։
Նավերն առագաստ բացեցին ծովերի վրա,
ու նոր քաղաքներ կառուցվեցին,
ավագներն ապրեցին կյանքն իրենց
ու մարեցին
ահեղ Դատաստանի ժամին։
Այն գերեզմանատանը, որտեղ հանգչում են աճյունները նրանց,
լռություն է՝ բացակա լինելու ճակատագիր,
անիվի շարժմամբ -
Նորերը եկան գրավելու տեղը հների.
արժույթների փոթորիկներ տեսանք, բանկերի փլուզում,
երկրաշարժ, սով, պատերազմ, համավարակ։
Խելացի մարդիկ ու իմաստուններ նոր լուծումներ առաջարկեցին
հին խնդիրների համար, բայց նոր լուծումները
բերեցին նոր մտահոգություններ ու նոր վտանգներ՝
որպես անխուսափելի արդյունք - անվերջանալի հոսքի։
Մշտարթուն տագնապով փորձում ենք բացել
նոր արահետներ - արվեստով լեցուն -
ուղի, փրկություն՝ ապագայի աներևույթ ճամփաբաժաններից։

Գտի’ր մեզ, Տե՜ր,
գաղութներում կյանքի - մաշված, ծերացած

փորձառու, հարուստ՝ պայքարների բոհից.

ծանրացած կասկածներով, ցավով,

բայց անսասան, ոտքի։

Տե՜ր, Քո ժամանակավոր պաշտոնակատարն էի,

անհոգ ու հավատարիմ։ Արծաթ կամ տասնապատիկ չունեմ

քեզ վերադարձնելու,

բայց վերադարձնում եմ քեզ գաղութն անվնաս -

մի համայնք մարդկանց, որ դեռ զարկերակ ունի, շունչ ունի -

վտանգներին պատրաստ, հույսով դիմացկուն։

Չէ, անվախ չէ,

բայց վստահությամբ լեցուն առ այն կյանք

ու այն սկզբնական արժեք, որ կոչվում է մարդ։

ԻԴԻԼԻԱ

Կայիային

Ճերմակ կեսօր էր։ Խիտ անտառ։ Ամառը` հասուն։

Մենակ, գլխիկոր լեռն էի բարձրանում։

Քայլերիս տակ կյանքն էր թփրտում,

կողքից՝ առվակի մեջ՝ փրփրում էր հոսքը,

Մայր ջրի որդին՝ գետակի մրմունջը թախծուն։

Ջուրը գերազանց, ջուրը գերակա ամեն ինչից -

Թարմություն ու կյանք բուսական աշխարհին, կենդանիներին։

Տերևներ, սոսափ, ձայներ մոլեգնող,

անխախտ,

ամենահաղթ լույս, որ հոսքն էր գծագրում

ջրերի։

Ջրի հուն, հոսքի մեջ կիկլոպյան քարեր։

Ջուր, քար ու հող - ժամանակի հասակակիցներ,

երկրի իսկական տերեր։

Նրանք,

ոչ թե մենք։

Մենք - թեթևամիտ, ժամանակավոր բռնակալներ։

Այնտեղ հեռվում, խոտերի մեջ վայրի

տեսա քեզ։

Հանկարծակի՝

թաքնված, ձուլված գեղեցկության մեջ

կանաչի։

Բայց տեսա քեզ,

շնչակտուր էի,

մոլախոտ, խոտ - ձեռքով հրեցի

քեզնով հիանալու համար։

Ապշելու։

Ա՜խ, երազ, երազելի ակնթարթ,

պահ անմահության -

հիանում էի՝ քարացած, անշարժ.

Ի՜նչ շքեղ էիր։ Ամբողջությամբ։

Աշխարհ, կյանք, երազ

անցան - տեսողության խաբկանք - ժապավենի պես,

Ժապավեն, կինո,

որ ճաղերի արանքից նայում են բանտարկյալները՝

մենք։ Ճաղերից ներս,

այնտեղ, ուր մի օր դատավորը մեզ թողել էր հավերժ հեռանալուց առաջ։

Դաշտի շուշաններին տես, զարդարուն, շքեղ։

Անհոգ։

Երանի մենք էլ անհոգ լինեինք,

լինեինք զարդարուն փառքով Բարձրյալի։

Շուշանի նման։

Գիտես,

քեզ արմատով կհանեի հողից,

կտանեի այգիս, որ ծաղկեցնեիր ինձ,

ծաղիկներին կողքիդ։

Ամեն բան։

Դու՝ իմ ամենան,

պիոն փառահեղ,

լեռների աղջիկ, մեր անջուր չորության զով շունչի երազ։

Քեզ մոտեցա՝ դիպչել շոյելու.

անպատմելի հրճվանք…

Տոն հոգու։

Շուշան չէիր դու -

երկնային թիթեռ՝

անմահ հոգի, հոգի անմահության,

թռչուն ծաղիկ,

որ ջրով ու հոգով մկրտվելուց հետո

Կարճ ժամանակով բացում է իր ոսկեզօծ թերթիկները երկրի վրա,

նախքան վերադառնալը՝

իր անձեռակերտ Հոր մոտ՝ եթեր։

ԿԻՆՆ ԸՆՁԱՌՅՈՒԾՈՎ

Գրառումներ կինոնկարից

Այն նախապատմական, փոշիացած կենդանու բնազդը, որ ներսումդ եռում է դարից դար, հոսում ափից ափ

Հեռու մարդկային անտառներից։ Միջկողային ստեղնը բացակա ոսկորն է միակ՝ վերականգնելու համար այն, ինչ էլ չկա

Բայց ինչ մեռել է, փոխարինվում է կյանքով

Հավերժ մտածող։ Մտքից անդին՝ ոչինչ։ Եվ գիտակցությունից. նույն է էությունը

Պարոն Կոգիտոն (այսինքն՝ դու կամ գուցե ես) հայտնվում է հանկարծ Թանգարանում, կանգ առնում ցուցափեղկերի ու ցուցանմուշների դիմաց

Կանգ է առնում մտքի ու երազի, գիտելիքի ու սիրո, ապագայի ու անգոյության միջև

Թվեր, թվանշաններ լողում են աչքերիդ առաջ։ Մեկ միլիոնով կստեղծեիր ամենահարուստ թանգարանը

Չկա, սակայն, բանալին իմացության

Ինչ հրաշալի բան է անցյալ վերապրելը՝ մխիթարության ճրագ

Սակայն կասկածն է հաղթում. արդյոք եղե՞լ է անցյալ

Կյանքը թակում է քո դուռը, իսկ դու՝ դարերի սնանկ պահապան

Եվան՝ թագուհին սրբազան թափորի, կանչում է քեզ Դրախտը գաղտնի

Բնազդը քո՝ քարացած հիշողություն՝ թաղված հնէաբանության շերտերի մեջ

Իսկ եթե Դարվին պապիկը սխալվե՞լ է

Հեռավոր, անորսալի երգ՝ ընձառյուծի սիրային կանչ

Վաղ մանկությանդ մշուշում հիշում ես ամռան հանդուգն տենչանքի քաղցրությունը, ժամանակի կախարդական կանգառն ամեն ակնթարթում, և անվերջանալի խաղը - պահմտոցի՝ մթնշաղի թևերի տակ

Սիրով լի սրտի թրթիռ, ծառերի սոսափյուն, սիրային նամակ՝ անփույթ տողերով, լուսանկարներ, կուրծք ծեծող հուզմունք՝ անբառ խոստովանություն սիրո, և առվակ՝ Արկադիայի գիշերվա խիստ լռության մեջ

Ուղևորություն դեպի խորհրդավոր մուգ-կանաչ աշխարհն այն, որ քեզ է շրջապատում

Կոնեկտիկուտի անտառներում Արկադիան իր նոր, բուռն կյանքն է ապրում։ Պանը շրջում է գագաթից գագաթ լեռների՝ ուղեկցությամբ Սիլենոսների

Ավարտը կատակերգության ուրախ է սովորաբար։ Ոչ այնպես, ինչպես իրական կյանքում։ Որտեղ սերն է կռիվ տալիս ընդդեմ խոհեմության

Գիտելիքը Սիզիփոսյան վերելք է, որ սկսվել է այնտեղ՝ հեռվում, նախամարդու քարանձավում

Կամ էլ՝ ընդամենը մի քանի քայլ այն կողմ՝ խաչմերուկին այն արահետի, որով քայլել էինք հենց երեկ

Չգիտեմ. յուրաքանչյուր քայլափոխին խառնվում են իրար սխրանքների ու սխալների բեկորներ, թափառումներ՝ անդնդախոր եզերքներով ու կտրուկ վայէջքներով, դողէրոցք, գլխապտույտ

Սուրբ գրիֆոններ՝ դարերի գոթական կամարի տակ

Իսկ ինչո՞ւ ենք այդքան անզոր՝ օրերը մեր դարձնելու տոն, դժոխքը՝ դրախտ, հոգնությունը՝ խաղ մանկական

Մարդն անգո է առանց երազ, անգո՝ մտքից անդին

Միտք, որ դառնում է բնազդ, որմնանկար քարանձավային, խոսք ու արձան, զգայարանների հրճվանք։ Կյանք։

Հունարենից թարգմանեց Շուշան Մարուքին

Շուշան Մարուքի

05.06.2025

Արի ներշնչանքի