20-րդ դարի հայ գեղանկարչության ամենից նշանակալի դեմքերից մեկը՝ Մինաս Ավետիսյանը գնահատված էր դեռևս կենդանության օրոք։ Ավելին ժամանակակիցները նրան ընկալում էին որպես հայ նկարչության նահապետ՝ Մարտիրոս Սարյանի արժանի հետնորդ, կամ ինչպես Հրանտ Մաթևոսյանն է անվանում՝ գահաժառանգ։ Մինասն իր մեծ տաղանդով, առինքնող էությամբ, խիզախությամբ ու հեղափոխականությամբ, անզիջում կեցվածքով, հիացնում էր ժամանակակիցներին ու հետագայում նրա արվեստի երկրպագուներին։ Մինասի մարդկային էության, շնորհի, հայ արվեստում ունեցած կարևորագույն դերի մասին է գրում Հրանտ Մաթևոսյանը։ Ներկայացնում ենք մեծ գրողի խոսքը մեծ նկարչի մասին։
Նա կարողանում էր սիրել․ Մինաս Ավետիսյան
Պատահեց ամենածանր բանը, որ կարող էր պատահել այսօրվա մեր մշակույթին՝ մեր երաժշտությանը, մեր գրականությանը, մեր նկարչությանը: Սրանք հմայիլի բառեր չեն ողբերգականորեն շուտ անցած մեծ նկարչի տեսիլքի դեմ:
Նրա գոյությամբ մենք մեզ հարուստ էինք զգում, նրա լույսով գեղեցիկ էին երևում շատերը: Նրա մահով մեր արվեստը կողոպտվեց: Կողոպտվեցինք մենք՝ նրա շփոթված ընկերները, ում համար նրա անգործ ներկայությունն իսկ տաղանդի ու հավատի վստահություն էր ապահովում:
Նա ստեղծում էր և ստեղծել էր տալիս: Նա եզակի էր - նա կարենում էր և սիրում էր: Ոչ անսեր կարենալն է մի բան, ոչ անկարող սերը, իսկ նա բարձր արտիստականության ու խոր սիրո շաղախ էր: Նրա մի կտավը մի մարդու կարող է հռչակել մեծ նկարիչ, նրա կտավները կարող են մեծ նկարիչներ հռչակել իրենց թվով մարդկանց, բայց այդ կտավներից ամենակատարյալն իսկ և ոչ էլ բոլոր կտավները միասին չեն տալիս այն ամբողջական կատարելությունը, ինչը որ ինքը Մինաս-խտացումն էր:
Նա անսպառ էր: Իր գործի և իր անհատի պատվախնդրությամբ նա իրենից կռանել էր մի մարդ, ում ստեղծած ոչ կատարելությունները նույնպես արժեք էին, ում ստեղծագործելն արդեն արժեք էր: Նա, այո, արդեն անսպառ էր:
Նրան միայն ժամանակ էր հարկավոր, երկար ժամանակ էր հարկավոր՝ տևական անընդհատությամբ, հայ գյուղացու ջանադիր անընդհատությամբ գործ դարձնելու իր մարմին կաթեցված աստվածային տաղանդի ծանր կաթիլը:
Նա ծնվել էր Սարյանից հիսուն տարի հետո - նա մեռնելու էր Սարյանից հիսուն տարի հետո: Նա գահաժառանգ էր ծնվել, նա բազմելու էր Մեծի թափուր գահին, նա արդեն այսօր էր արժանի Տանտիրոջ ու Մեծի թափուր այդ գահին, բայց շատ գեղեցիկ է, երբ անառարկելի վաստակը լուսապսակվում է նաև պատկառելի ծերությամբ: Նա ապրելու էր Սարյանի կյանքն ու փառքը, և սիրտն ու սերը իր հայրենիքին տված նրա թեթև մարմինը, բոժոժորեն փխրուն մարմինը, կյանքով լեցուն հին մարմնի այդ հուշը 2020 թվականին գեղեցիկ թախիծով կհանձնվեր հայրենի հողին…
Բնագրի աղբյուրը՝ www.hrantmatevossian.org
©Հրանտ Մաթևոսյան