• Գլխավոր
  • Մեր մասին
  • Հայկն ասաց
  • Հազարան բլբուլ
  • Սուս կարդանք
  • Լեզվանի
  • Ես եմ
  • Մարդը մարդ է
  • Արի ներշնչանքի
  • Ինչո՞ւ
Art365
  • Մեր մասին
  • Հայկն ասաց
  • Հազարան բլբուլ
  • Սուս կարդանք
  • Լեզվանի
  • Ես եմ
  • Մարդը մարդ է
  • Արի ներշնչանքի
  • Ինչո՞ւ
Ինչպես սասունցիները վիշապի մարմնից մեղր ստացան

Ինչպես սասունցիները վիշապի մարմնից մեղր ստացան

Բոլորս թերևս հիշում ենք, որ մեր ազգային էպոսի անհաղթ հերոս Սասունցի Դավթի մանկության սիրելի ուտելիքը մեղրն-կարագն է: Երբ ծնողների մահից հետո մանուկ Դավթին Մսըր են ուղարկում, նա հրաժարվում է կերակրողների կաթից և նրա համար Սասունից մեղր ու կարագ են ուղարկում: Այս մոտիվը կարելի է մեկնաբանել որպես հայ հերոսի ազգային նաև «սննդային ինքնությանը» հավատարիմ մնալու արտահայտություն.

 

Էսաց. − Մարե էդա ազգ

Էսաց, խաստակուղ ազգ ի,

Մի գլխուն բալա տ՛ըլնը, էսաց,

Էլ վըջ չկըտրը, ինկիր իր մեջ:

Իլի, ենու խոր մալ շատ ը,

Կինա, մեկ բեռ մեղր կը բիրիս,

Մեկ բեռ էլ կարագ կը բիրիս էստեղ,

Կը շինիս յեղր-մեղր, կը տաս՝ տղեն կու՛տը։

 

Բացի խորհրդանշական իմաստը, սակայն կան նաև ազգագրական վկայություններ սասունցիների կենցաղում մեղրի նշանակության վերաբերյալ։ Ընդհանրապես, մեղվաբուծությունը, նաև վայրի մեղրի հավաքումը Սասունում շատ տարածված էր: Սասունի մեղրը մեծ համբավ ուներ որպես բուժիչ, նույնիսկ անմահություն պարգևող միջոց: Մեղրը հիվանդներին նվեր էին տանում, իսկ մեղրամոմը նվիրում էին եկեղեցուն, մահացածների հոգիների լուսավորության համար: Այն վաճառվում էր Մուշում ու Հալեպում: Սասունի մեղրի ուժն ու բուժարար նշանակությունը արտացոլվել է մի ուշագրավ ավանդության մեջ, որը ներկայացնում է Վարդան Պետոյանը․ 

 

«Անմահական էր համարվում այն մեղրը, որը, ըստ ավանդության, ստացվում էր հուշափների (վիշապների) մարմնից՝ մեղվի միջոցով։ Այսպիսի մի ավանդություն կար, որ իբր Գելիեգուզան և Էղգարդ գյուղերի ճամփին՝ Գելիեսանի աջ ափից, անցնում էր մի վիշապ՝ սարի լանջին քսվելով, ժայռեր փշրելով և ձյան պես սպիտակ քարերից ճամփա բացելով, որը մինչև 1915 թվականը «Հուշըփի ճամփա» էր կոչվում։ Հուշափը, անցնելով այդ սարից, իջնում է մի ձոր, որ կոչվում է «Գելիե Հընգըֆ» (Մեղրածոր) և այնտեղ էլ շունչը փչում։ Մոտակա Էղգարդ գյուղի բոլոր մեղուները թափվում են վիշապի հսկա մարմնի վրա: Գյուղի բնակչությունը, հետևելով մեղուներին, տեսնում է մի հսկա վիշապի դիակ, որը ծածկված է լինում «մեղուների ամպով»: Հնար չգտնելով մեղուներին տուն վերադարձնել՝ գյուղացիները երեկոյան գնում են տուն: Մի քանի օր անց բոլոր մեղուները հետ են գալիս և այդուհետև միշտ թռչում են դեպի վիշապի դիակը, մինչև որ վերջինս սպառվում է: Այստեղից էլ ձորը «Գելիե Հընգըֆ» (Մեղրածոր) է կոչվում: Այդ տարի Էղգարդի մեղվի փեթակները խիստ առատորեն լցված են լինում մեղրաբերքով։ Էղգարդցիներն այդ մեղրը, վիշապի թույն կարծելով, վախենում են ուտելուց։ Այն տանում են Հալեպ՝ հեռու աշխարհ, վաճառում և շտապ վերադառնում Սասուն, որպեսզի հանցանքը թաքցնեն: Հակառակ դրան՝ Սասունի մեղր գնող հալեպցիներից ով ուտում է այդ մեղրը, «անմահանում» է. հիվանդները բուժվում են, կույրերը տեսողություն են ստանում: Երբ սպառվում է բուժիչ մեղրը, Հալեպի բնակիչները սկսում են ծախողներին փնտրել: Մեծ դժվարությամբ ու հարցուփորձով հասնում են Էղգարդ գյուղ և խնդրում, որ Հալեպում ծախած մեղրից նորից վաճառեն իրենց: Էղգարդցիները նախ սարսափում են, թե դրանք դիտմամբ են մեղրը գովում, որ ծախողներին գտնեն, իսկ երբ հավատում են նրանց անկեղծությանը, ցավում են, որ վիշապի մեղրը իրենք չեն կերել: Այդ ժամանակվանից մեղրը տիղ է (դեղ–դարման) է համարավել»։

 

Աղբյուրը՝ Վ․ Պետոյան, Սասուն, Երևան, 2016։

Art 365

23.09.2022

Սասուն, մեղր, Ավանդություն, ավանդազրույց, Սասնա ծռեր, Սասունցի Դավիթ, էպոս

Հազարան Բլբուլ

Load More

  • Գլխավոր
  • Մեր մասին
  • Հայկն ասաց
  • Հազարան բլբուլ
  • Սուս կարդանք
  • Լեզվանի
  • Ես եմ
  • Մարդը մարդ է
  • Արի ներշնչանքի
  • Ինչո՞ւ

Copyright © 2021 Art365. All rights reserved.