ՀԱՃԱԽ ԱՂԱՎԱՂՎՈՂ ՀԱՅԵՐԵՆ 10 ԲԱՌԵՐ [Դավիթ Գյուրջինյանն է պարզաբանում]

Հայերեն մի շարք բառեր հաճախ աղավաղված են գործածվում գրավոր և բանավոր խոսքում: Մենք առանձնացրել ենք մեկ տասնյակ այդպիսի բառեր՝ հույս ունենալով, որ դրանք շուտով այս տասնյակում չեն լինի:

Ցանկով ներկայացնում ենք բառերի ճիշտ գրությունը, որպեսզի դրանց սխալ տարբերակները չամրակայվեն ընթերցողի հիշողության մեջ:

1. ՕՐԱԿԱՆ

ՕՐ արմատին միացել է –ԱԿԱՆ ածանցը՝ ՕՐԱԿԱՆ: Բայց հաճախ ենք լսում, երբեմն նաև կարդում «օրեկան» սխալ տարբերակը: Որտեղի՞ց է այս Ե-ն:

ՏԱՐԵԿԱՆ բառի նմանությամբ է գոյացել: ՏԱՐԻ բառի Ի-ն, -ԱԿԱՆ ածանցի Ա-ին միանալով, օրինաչափորեն դառնում է Ե: ՕՐԱԿԱՆ-ը ոչ մի կերպ Ե չի կարող ունենալ:

2. ԲԱՐՅԱՑԱԿԱՄ

Բառը կազմվել է Ա հոդակապով՝ ԲԱՐՅԱՑ+Ա+ԿԱՄ, ուստի Ա-ն չպիտի զեղչել ու ասել «բարյացկամ» (կամ էլ «անբարյացկամ»):

3. ՍՆԱՆԿԱՆԱԼ

Այս բառի հիմնական կազմիչներն են ՍԻՆ և ԱՆԿ: Բայ կազմելիս ՍԻՆ-ի Ի-ն հնչյունափոխվում է չգրվող Ը-ի՝ ՍՆ (ինչպես որ ունենք սնահավատ, սնամեջ), ապա՝ ՍՆԱՆԿ և վերջապես՝ ՍՆԱՆԿԱՆԱԼ: ԱՆԿ-ի Ա-ն մնում է անփոփոխ, ուստի լիովին մերժելի է «սննկանալ» տարբերակը:

4. ՈՒԹՍՈՒՆ

Բացատրությունը դյուրին է. կազմվել է ՈՒԹ արմատից և -ՍՈՒՆ «տասը՝ տասնյակ» նշանակող ածանցից: Սխալմամբ ասում են «ութանասուն» (նաև «ուցուն»): Այսպես են ասում ՅՈԹԱՆԱՍՈՒՆ-ի նմանությամբ: ՅՈԹԱՆԱՍՈՒՆ-ի կազմության ընթացքը, սակայն, ուրիշ է. գրաբար ՅՈԹՆ, որի սեռական հոլովաձևը՝ ՅՈԹԱՆ, ապա՝ Ա հոդակապ և -ՍՈՒՆ ածանցը:

5. ՀԱՄԲՈՒՐԵԼ

Բայն առաջացել է ՀԱՄԲՈՒՅՐ-ից, որի ՈՒՅ-ը դառնում է ՈՒ՝ ՀԱՄԲՈՒՐԵԼ: Բոլորովին անընդունելի է բառի «համբյուրել» տարբերակը, որի պատճառը «համբյուր» սխալն է:

6. ՊԱՏՃԵՆ

Այս բառը վերջում Ն ունի, ուստի ՊԱՏՃԵՆԸ, ՊԱՏՃԵՆԻ, ՊԱՏՃԵՆՈՎ և այլն: Գրասենյակներում ասվող և գրվող «պատճե» տարբերակը պարզապես սխալ է:

7. ԻՐՈՔ

Այս կարճ բառը ոմանք «երկարացնում են»՝ դարձնելով «իրոքից», որ լիովին խոտելի է: Այդպես է արվում խոսակցական իսկականից, ստից և համանման բառերի նմանությամբ թերևս:

8. ՄԱՆՐԱՄԱՍՆ

Բառի վերջում Ն է, քանի որ գրաբարում եղել է ՄԱՍՆ, որից էլ՝ ԱՆՄԱՍՆ, ՄԱՍՆԻԿ, ՄԱՍՆԱԿԻ, ՄԱՍՆԱՎՈՐ, ԲԱՐԵՄԱՍՆՈՒԹՅՈՒՆ և այլն: Ամբողջովին մերժելի է Ն-ի փոխարեն Ը դնելը՝ «մանրամասը»:

9. ՎԱՅՐԿՅԱՆ

Հինգերորդ դարից է հասել մեզ (ավանդական ուղղագրությամբ՝ վայրկեան): Արմատն է ՎԱՅՐ, որի Յ-ն սղելը և բառը «վարկյան» դարձնելը սխալ է:

10. ԱՆՁԻՆՔ

ԱՆՁՆ բառի գրաբարյան հոգնակին է ԱՆՁԻՆՔ, որն այդպես փոխանցվել է նոր հայերենին: «Անձիք» սխալ տարբերակը որևէ կերպ չի հիմնավորվում:

ԴԱՎԻԹ ԳՅՈՒՐՋԻՆՅԱՆ

shushan karapetyan

12.07.2021

Լեզվանի