![Սեպտեմբերի 27. առաջին վերելքն Արարատի գագաթ [Խաչատուր Աբովյան, Ֆրիդրիխ Պարրոտ]](https://static.ucraft.net/fs/ucraft/userFiles/art365/images/a-1601-abovyan-ararat-17274388397727.webp?v=1727438842)
Մինչև 19-րդ դարը համարվում էր, որ Արարատի գագաթին հասնելն անհնար էր:
Սակայն 1829 թվականի ամռանը, Դորպատի համալսարանի պրոֆեսոր Ֆրիդրիխ Պարրոտը նպատակ դրեց բարձրանալ Արարատի գագաթը։ Կաթողիկոսի թույլտվությամբ արշավախմբին միացավ Խաչատուր Աբովյանը՝ որպես թարգմանիչ։ Սեպտեմբերի 9-ին արշավախումբը մեկնարկեց Էջմիածնից, սակայն նրանց առաջին երկու փորձերը սեպտեմբերի 12-14-ին և 18-20-ին ձախողվեցին:
Երրորդ փորձը և հաջողությունը
Սեպտեմբերի 26-ին Պարրոտը ձեռնարկեց երրորդ փորձը՝ օգտվելով բարենպաստ եղանակից։ Արշավախումբը, ներառելով Պարրոտին, Աբովյանին և այլ անդամներին, բարձրացավ լեռան հյուսիս-արևմտյան լանջից։ Առաջին կանգառը եղավ Քիփ-գյոլում, որից հետո շարունակեցին վերելքը։ Սեպտեմբերի 27-ի վաղ առավոտյան արշավախումբը սկսեց վերջին փուլը և կեսօրին հասավ Արարատի գագաթը:
Գագաթի հաղթահարման պատմությունը
Գագաթին բարձրանալուց հետո արշավախմբի անդամները՝ Ֆրիդրիխ Պարրոտը, Խաչատուր Աբովյանը, Հովհաննես Այվազյանը, Մուրադ Պողոսյանը, Ալեքսեյ Զդորովենկոն և Մատվեյ Չալպանովը, մոտ կես ժամ մնացին այնտեղ։ Աբովյանը տեղադրեց խաչը և սառույցի մի կտոր վերցրեց որպես հիշատակ։ Սեպտեմբերի 28-ին խումբը վայրէջք կատարեց և հասավ Ս. Հակոբի վանք։
Գիտարշավի հետագա ուսումնասիրությունները
Վերելքից հետո գիտարշավն անմիջապես չհեռացավ։ Արշավախումբը նպատակ ուներ ուսումնասիրել շրջակայքը և բարձրանալ նաև Փոքր Մասիս։ Հոկտեմբերի 27-ին խումբը հաղթահարեց Փոքր Մասիսի գագաթը։ Աբովյանը վերելքի մասին պատմել է իր «Վերելք Արարատի գագաթը» ուղեգրական ակնարկում։
Վերելքի քննադատությունն ու պատմական նշանակությունը
Հաղթանակից հետո Աբովյանը հայտնվեց կրոնական շրջանակների քննադատության կենտրոնում, նրան մեղադրեցին հայրենադավության և կրոնական օրենքների խախտման մեջ։ Պարրոտի մեկնելուց հետո վերելքի փաստը հաստատվեց նրա 1834 թվականին Բեռլինում հրատարակված «Ի լյառն Արարատ» գրքով։
Երկրաբանական հետազոտությունները և հետագա ուղևորությունները
Հոկտեմբերի 10-23-ը Ֆ. Պարրոտի արշավախումբը երկրաբանական ուսումնասիրություններ կատարեց Գեղամա լեռներում, այնուհետև Գեղարդի վանքում և Երևանում։ Ուսումնասիրություններ անցկացվեցին նաև Արարատի ստորոտում գտնվող գյուղերում և Արտաշատի հարավային լանջերում, ինչից հետո արշավախումբը շարունակեց իր հետազոտությունները։
Աղբյուր՝ Խաչատուր Աբովյանի տուն-թանգարանի կայք
Կարդա նաև՝